- πλουτώνιο
- Χημικό στοιχείο, που ανήκει στην τρίτη ομάδα του περιοδικού συστήματος, στην οικογένεια των υπερουρανικών-ακτινιδών. Εχει σύμβολο Pu και ατομικό αριθμό 94. Απομονώθηκε και παρασκευάστηκε από τον Κένεντι Μακ Μίλαν, τον Σίμποργκ και τον Βαλ του πανεπιστήμιου Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας. Είναι γνωστά διάφορα ισότοπα του, με μαζικό αριθμό από 232 ως 246· το πιο ενδιαφέρον από αυτά είναι το Pu 239, που το ανακάλυψαν το 1941 και το παρήγαγαν σε ευρεία βιομηχανική κλίμακα στις εγκαταστάσεις του Χάνφορντ (ΗΠΑ) και ύστερα σε άλλες εγκαταστάσεις στην Αφρική, Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία και Ρωσία. Το ισότοπο 239, με περίοδο υποδιπλασιασμού περίπου 24.000 έτη, είναι το μοναδικό του οποίου η ύπαρξη έχει πιστοποιηθεί σε φυσικά προϊόντα. Το Pu 242 έχει περίοδο υποδιπλασιασμού μακρότερη από τα άλλα (μισό εκατομμύριο έτη) και γι’ αυτό χρησιμοποιείται στον προσδιορισμό των χημικών ιδιοτήτων του στοιχείου. Το π. είναι μέταλλο αργυρόλευκο, πολύ ηλεκτροθετικό, με σημείο τήξης 639°C, πυκνότητα κυμαινόμενη από 15,92 ως 19,73, ανάλογα με τις έξι αλλοτροπικές μορφές του. Οι χημικές του ιδιότητες είναι όμοιες με του ουρανίου, από το οποίο μπορεί να διαχωριστεί με χημικό τρόπο. Το ισότοπο 238 του ουρανίου μετασχηματίζεται σε π. σε ειδικούς πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Είναι γνωστές πολυάριθμες ενώσεις στις οποίες το π. συμπεριφέρεται ως τρισθενές ή τετρασθενές. Από τα οξείδια του σταθερότερο και καταλληλότερο για τη δοσιμέτρηση του στοιχείου είναι το PuO2. To π. σχηματίζει κράματα με το βηρύλλιο, μόλυβδο, ουράνιο, χρώμιο, μαγγάνιο, σίδηρο, νικέλιο και όσμιο. Η τεράστια σημασία του π. προέρχεται από την ιδιότητά του να υφίσταται πυρηνική σχάση και να έχει πυρήνα ευαίσθητο ακόμα και στα βραδέα νετρόνια· η εφαρμογή του όμως είναι περιορισμένη εξαιτίας της υψηλής τοξικότητας του στοιχείου. Το π. χρησιμοποιείται ως εκρηκτικό και στους πυρηνικούς αντιδραστήρες.
Τμήμα πυρηνικού εργοστασίου στο Σέφιλντ της Αγγλίας, όπου αντικυκλώνεται χρησιμοποιημένο πλουτώνιο για παραγωγή ενέργειας (φωτ. ΑΠΕ).
Dictionary of Greek. 2013.